REACH

O κανονισμός 1907/2006/E.E. για την καταχώριση, την αξιολόγηση, την αδειοδότηση και τους περιορισμούς των χημικών ουσιών (REACH) υπερψηφίστηκε από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο. Καθόσον είναι κανονισμός και όχι οδηγία, η εφαρμογή της ισχύος του θα είναι άμεση και κοινή για όλα τα Κράτη Μέλη, χωρίς να απαιτείται η εκ των προτέρων ενσωμάτωσή του στην Εθνική νομοθεσία. Hμερομηνία έναρξης της ισχύος του αποτελεί η 1η Ιουνίου του 2007.

 Συνοπτικά στοιχεία 

Ο κανονισμός προβλέπει πως κάθε παραγωγός/εισαγωγέας χημικών ουσιών είναι υποχρεωμένος να καταχωρίσει τις εν λόγω χημικές ουσίες στον νεοσύστατο Ευρωπαϊκό Οργανισμό Χημικών (ΕΟΧ), με έδρα το Ελσίνκι. Η καταχώριση γίνεται με την υποβολή φακέλου ο οποίος περιέχει έναν μεγάλο όγκο δεδομένων οι οποίες αφορούν κυρίως στις επιπτώσεις που έχουν στην υγεία και το περιβάλλον η παραγωγική διαδικασία και οι χρήσεις της κάθε ουσίες. Η βιομηχανία είναι αυτή που επωμίζεται με το κόστος της σύνταξης του φακέλου.

Με σκοπό την δημιουργία από κοινού καταχωρίσεων από εγκαταστάσεις που ασκούν την ίδια δραστηριότητα, έτσι ώστε να αποφευχθούν άσκοπα έξοδα από πλευράς βιομηχανίας, αλλά και περιττές δοκιμές σε πειραματόζωα, ο κανονισμός προβλέπει ένα στάδιο προκαταχώρισης για τις ουσίες που ήδη βρίσκονται στην αγορά. Κατά την προκαταχώριση οι παραγωγοί/εισαγωγείς των χημικών θα προσκομίσουν στον ΕΟΧ μια σειρά από βασικά δεδομένα. Από την επεξεργασία των προκαταχωρίσεων θα εξαχθεί το ποιοι είναι αυτοί που παράγουν/εισάγουν την ίδια ουσία και θα τους δοθεί η δυνατότητα να κάνουν από κοινού καταχώριση σχηματίζοντας κοινοπραξίες (consortia), επιμερίζοντας σημαντικά το κόστος. Σημειώνεται στο σημείο αυτό πως υπάρχει πρόβλεψη έτσι ώστε ευαίσθητα και εμπιστευτικά δεδομένα να μην κοινοποιηθούν εντός της κοινοπραξίας. Η προκαταχώριση θα πραγματοποιηθεί μεταξύ ενός και ενάμιση έτους μετά την εφαρμογή της ισχύος του κανονισμού (δηλαδή μεταξύ Ιουνίου και Νοεμβρίου του 2008).

Ένα συνοπτικό χρονοδιάγραμμα με ημερομηνίες κλειδιά για την εφαρμογή της νομοθεσίας είναι το ακόλουθο:

 

 Ορισμοί

Παρακάτω παρατίθενται ορισμένοι ορισμοί, όπως αναγράφονται στο άρθρο 3 του κανονισμού:

Ουσία: ένα χημικό στοιχείο και οι ενώσεις του σε φυσική κατάσταση ή όπως λαμβάνονται από οποιαδήποτε διεργασία παραγωγής, συμπεριλαμβανομένου κάθε προσθέτου που είναι απαραίτητο για τη διατήρηση της σταθερότητάς της και κάθε πρόσμειξης που προέρχεται από τη χρησιμοποιούμενη διεργασία, αποκλειόμενου κάθε διαλύτη που μπορεί να διαχωριστεί, χωρίς να επηρεάσει τη σταθερότητα της ουσίας ή να μεταβάλει τη σύνθεσή της.

Καταχωρών: ο παραγωγός ή ο εισαγωγέας ή ο παραγωγός ή εισαγωγέας προϊόντος ο οποίος δηλώνει την καταχώρηση ουσίας.

Παραγωγός: φυσικό ή νομικό πρόσωπο το οποίο είναι εγκατεστημένο στην Κοινότητα και παράγει μια ουσία εντός της Κοινότητας.

Εισαγωγέας: φυσικό ή νομικό πρόσωπο το οποίο είναι εγκατεστημένο στην Κοινότητα και είναι υπεύθυνο για την εισαγωγή.

Μεταγενέστερος χρήστης: φυσικό ή νομικό πρόσωπο, εκτός από τον παραγωγό ή τον εισαγωγέα, το οποίο είναι εγκατεστημένο στην Κοινότητα και χρησιμοποιεί μια ουσία είτε υπό καθαρή μορφή είτε σε παρασκεύασμα κατά τη βιομηχανική ή επαγγελματική του δραστηριότητα. Ο διανομέας ή ο καταναλωτής δεν είναι μεταγενέστερος χρήστης.

 

 Υποχρεώσεις βιομηχανίας για την προκαταχώριση

Καταρχήν αναφέρεται πως καλό θα ήταν κάθε εταιρία να καθορίσει ποιος/οι θα είναι αυτοί που θα ασχοληθούν με το REACHαπό μέρους της. Η ενασχόληση αυτή, σε πρώτη φάση, θα έχει να κάνει κυρίως με την επικοινωνία με τους άνω και κάτω κρίκους της εφοδιαστικής αλυσίδας, στάδιο το οποίο αναλύεται στη συνέχεια.

Οι υποχρεώσεις της βιομηχανίας στο στάδιο της προκαταχώρισης είναι σχετικά περιορισμένες, χωρίς ωστόσο αυτό να υποβαθμίζει την σημαντικότητά τους.

 

Αναγνώριση των χημικών ουσιών που παράγονται/εισάγονται και χρησιμοποιούνται στην εγκατάσταση

Πρώτο και ιδιαιτέρως ουσιώδες στάδιο της προκαταχώρισης αποτελεί ή από πλευράς βιομηχανίας αναγνώριση όλων των χημικών ουσιών που παράγονται/εισάγονται αλλά και χρησιμοποιούνται στην εγκατάσταση, καθώς και ενδεχόμενων κινδύνων που αυτές ενέχουν για την ανθρώπινη υγεία και το περιβάλλον. Στο σημείο αυτό πρέπει να αποσαφηνιστεί και ο ρόλος της εγκατάστασης για την κάθε ουσία (παραγωγός/εισαγωγέας ή μετέπειτα χρήστης) καθώς οι υποχρεώσεις για την κάθε κατηγορία είναι διαφορετικές.

Για την περίπτωση της ασβεστοποιίας, οι παραγόμενες/χρησιμοποιούμενες ουσίες είναι:

Ο ασβεστόλιθος, λόγω του ότι βρίσκεται στη φύση, εντάσσεται στο παράρτημα IV σύμφωνα με το άρθρο 2, παράγραφος 7, στοιχείο α) και δεν απαιτείται η καταχώρισή του.

 

Ουσίες που παράγονται – Επικοινωνία με τους κάτω κρίκους της εφοδιαστικής αλυσίδας

Όπως προαναφέρθηκε, οι παραγωγοί είναι υπεύθυνοι για την σύνταξη του φακέλου καταχώρισης των παραγόμενων ουσιών. Ο φάκελος αυτός πρέπει να περιέχει αναλυτικές πληροφορίες για τις παραγόμενες ουσίες, τις συνθήκες έκθεσης των ανθρώπων και του περιβάλλοντος στις ουσίες αυτές κατά την παραγωγική διαδικασία, αλλά και κατά την μετέπειτα χρήση τους. Ο παραγωγός δηλαδή είναι υπεύθυνος για τη συλλογή αναλυτικών στοιχείων από τους πελάτες του για το πώς αυτοί (αλλά και τυχόν δικοί τους πελάτες) χρησιμοποιούν την εκάστοτε ουσία. Η συλλογή των στοιχείων αυτών πρέπει να γίνει σε επίπεδο προκαταχώρισης και μπορεί κάλλιστα να διευκολυνθεί μέσω ενός ερωτηματολογίου το οποίο θα αποδίδεται στους πελάτες προς συμπλήρωση.

Στη συνέχεια, σε επίπεδο καταχώρισης πλέον, ο παραγωγός θα είναι υπεύθυνος για την πραγματοποίηση εκθέσεων χημικής ασφάλειας (ΕΧΑ), οι οποίες βασικά θα καθορίζουν ποιες είναι οι ασφαλείς συνθήκες χρήσης της ουσίας του για κάθε χρήση που του κοινοποιήθηκε χωριστά.

Οι πελάτες της εκάστοτε επιχείρησης πρέπει να συνειδητοποιήσουν και αυτοί με τη σειρά τους την ευθύνη της συμπλήρωσης και προσκόμισης των εν λόγω ερωτηματολογίων. Τονίζεται πως δεν επιτρέπεται η χρήση της ουσίας για εφαρμογές οι οποίες δεν κοινοποιήθηκαν στον παραγωγό και ως συνέπεια εφαρμογές για τις οποίες ο παραγωγός δεν έχει πραγματοποιήσει έκθεση χημικής ασφάλειας. Αυτό σημαίνει πως αν κάποιος μετέπειτα χρήστης αμελήσει ή για λόγους εμπιστευτικότητας αποφασίσει να μην κοινοποιήσει στον προμηθευτή του το πώς χρησιμοποιεί την παρεχόμενη ουσία, δεν θα έχει δικαίωμα να την αγοράζει γι’ αυτή τη χρήση από τον συγκεκριμένο παραγωγό, εκτός αν πραγματοποιήσει ο ίδιος την απαιτούμενη έκθεση χημικής ασφάλειας. Σε αντίθετη περίπτωση, θα πρέπει να αναζητήσει άλλον προμηθευτή, ο οποίος έχει πραγματοποιήσει την ΕΧΑ για τη συγκεκριμένη χρήση.

 

Ουσίες που χρησιμοποιούνται – Επικοινωνία με προμηθευτές

Οι υποχρεώσεις των μετέπειτα χρηστών είναι σχετικά πιο περιορισμένες και προκύπτουν έμμεσα από αυτές των προμηθευτών τους. Οι μετέπειτα χρήστες μιας ουσίας οφείλουν να ενημερώσουν τον προμηθευτή τους, είτε αυτός είναι ο παραγωγός της ουσίας, είτε είναι ενδιάμεσος προμηθευτής, για το πως χρησιμοποιούν την εν λόγω ουσία και το πώς εκτίθεται ο άνθρωπος και το περιβάλλον στην ουσία από τη χρήση αυτή.

Στην περίπτωση της ασβεστοποιίας ενδεχομένως η μόνη ουσία η οποία να εντάσσεται στην κατηγορία της «μετέπειτα χρήσης» είναι το πετρελαϊκό κωκ, ή όποια άλλη καύσιμη ύλη χρησιμοποιείται στην εγκατάσταση. Στην κατηγορία αυτή θα εντάσσονται και τυχόν τρίτες ουσίες που προστίθενται στην παραγωγική διαδικασία.

 

 Υποχρεώσεις βιομηχανίας για την καταχώριση

Παρακάτω παρατίθενται συνοπτικά τα στοιχεία που θα πρέπει να περιέχονται στον σχετικό φάκελο.

Από τα παραπάνω, τα σημεία 1, 2, 3, 5, 8 και 10 ο κάθε παραγωγός τα κάνει από μόνος του. Τα υπόλοιπα μπορούν να γίνουν από κοινού με άλλους καταχωρούντες.

 

Γραφείο στήριξης Γενικού Χημείου του Κράτους

Το Γενικό Χημείο του Κράτους βρίσκεται στο στάδιο οργάνωσης γραφείου υποστήριξης (helpdesk) της βιομηχανίας για θέματα σχετικά με το REACH. Στην ηλεκτρονική σελίδα του γραφείου (http://www.gcsl.gr/index.asp?a_id=92&txt=y&show_sub=1) θα μπορείτε να βρίσκετε ανακοινώσεις και χρήσιμο υλικό για την εφαρμογή της νομοθεσίας.