Εισαγωγή

Το Πρωτόκολλο του Κιότο προβλέπει τρεις (3) μηχανισμούς μέσω των οποίων οι χώρες δύνανται να περιορίσουν το κόστος μείωσης των εκπομπών τους. Στους μηχανισμούς αυτούς περιλαμβάνεται και η εμπορία δικαιωμάτων εκπομπών. Σε Κοινοτικό επίπεδο η εμπορία εκπομπών ξεκίνησε το 2005 με την δημιουργία του Κοινοτικού συστήματος εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπώναερίων θερμοκηπίου.

Η Οδηγία 2003/87/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 13ης Οκτωβρίου 2003 (L 275/ 25.10.03) για τη θέσπιση συστήματος εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα και την τροποποίηση της οδηγίας 96/61/ΕΚ του Συμβουλίου, υιοθετεί Κοινοτικό σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπής αερίων θερμοκηπίου, με στόχο την αποτελεσματικότερη εκπλήρωση των δεσμεύσεων της Ευρωπαϊκής Κοινότητας και των κρατών - μελών της για μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου.

Παράλληλα αποβλέπει στον περιορισμό, κατά το δυνατόν, των αρνητικών επιπτώσεων στην οικονομική ανάπτυξη και την απασχόληση. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εκτιμά ότι η κοινοτική προσέγγιση θα διασφαλίσει ότι ο ανταγωνισμός δεν θα στρεβλώνεται εντός της εσωτερικής αγοράς. Σε συνδυασμό με άλλες πολιτικές και μέτρα, η εμπορία εκπομπών αντιμετωπίζεται ως ένα σημαντικό μέρος της κοινοτικής στρατηγικής για τηνεφαρμογή των δεσμεύσεων της ΕΕ.

Το κοινοτικό σύστημα εμπορίας ξεκίνησε την 1η Ιανουαρίου 2005 και αρχικά καλύπτει εκπομπές μόνο διοξειδίου του άνθρακα από μεγάλες σταθερές πηγές (εγκαταστάσεις που ανήκουν στις κατηγορίες δραστηριοτήτων που προσδιορίζονται στο Παράρτημα Ι της Οδηγίας).

Οργάνωση συστήματος στην Ελλάδα

Η Ελλάδα είναι πλήρες συμβαλλόμενο μέρος της Σύμβασης για τις κλιματικές αλλαγές, έχει κυρώσει το Πρωτόκολλο του Κιότο (Ν. 3017/2002) και είναι ένα από τα 39 συμβαλλόμενα μέρη τα οποία έχουν δεσμευθεί με ποσοτικό απόλυτο όριο των εκπομπών. Το 2ο Εθνικό Πρόγραμμα για τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου (2000-2010) εγκρίθηκε με την Πράξη Υπουργικού Συμβουλίου (ΠΥΣ) 5/27-2-2003 (ΦΕΚ 58Α / 5.3.03).

Με την ΚΥΑ 54409/2632/2004 (ΦΕΚ 1931Β') ενσωματώθηκε η Οδηγία 2003/87/ΕΚ στο Εθνικό Δίκαιο και καθορίστηκε η λειτουργία του συστήματος στην Ελλάδα. Σύμφωνα με την ΚΥΑ, αρμόδια αρχή για την εφαρμογή του συστήματος ορίζεται το ΥΠΕΧΩΔΕ και συγκεκριμένα το Γραφείο Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών (Γ.Ε.Δ.Ε.), ενώ για την πραγματοποίηση του συντονιστικού ρόλου του ΥΠΕΧΩΔΕ και την εναρμόνιση των πολιτικών που ασκούνται από τα συναρμόδια Υπουργεία, λειτουργεί Διυπουργική Επιτροπή με τη συμμετοχή ΥΠΕΧΩΔΕ, Υπ. Ανάπτυξης και Υπ. Οικονομίας και Οικονομικών, της οποίας η συγκρότηση πραγματοποιήθηκε με την Υπουργική απόφαση 27706/2006 (ΦΕΚ 953Β').

Εθνικά Σχέδια Κατανομής

Σύμφωνα με το κοινοτικό σύστημα, δικαιώματα εκπομπών κατανέμονται από κάθε Κ-Μ στις εγκαταστάσεις του που καλύπτονται από το σύστημα. Τα δικαιώματα αυτά μπορούν να μεταβιβάζονται και οι επιχειρήσεις μπορούν να τα χρησιμοποιήσουν για εκπλήρωση μέρους των υποχρεώσεών τους για μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου.

Κάθε κράτος - μέλος έχει την υποχρέωση υποβολής στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενός Εθνικού Σχεδίου κατανομής με τη συνολική ποσότητα δικαιωμάτων που θα κατανείμει για κάθε περίοδο, και τη κατανομή των δικαιωμάτων αυτών στο φορέα εκμετάλλευσης κάθε εγκατάστασης.

Το Εθνικό Σχέδιο Κατανομής Δικαιωμάτων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου για την περίοδο 2005-2007 εγκρίθηκε με την ΚΥΑ 36028/1604/2006 (ΦΕΚ 1216Β').

Το Εθνικό Σχέδιο Κατανομής Δικαιωμάτων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου για την περίοδο 2008-2012 υπεβλήθη στην Ε. Επιτροπή την 1η Σεπτεμβρίου 2006. Η Ε. Επιτροπή εξέδωσε απόφαση την 29η Νοεμβρίου 2006. Η αρμόδια αρχή θα αναθεωρήσει το Εθνικό Σχέδιο Κατανομής λαμβάνοντας υπόψη την απόφαση της Ε.Επιτροπής και τα αποτελέσματα ελέγχου που διενεργεί.

Ένταξη Νεοεισερχομένων εγκαταστάσεων στο σύστημα εμπορίας

Το Εθνικό Σχέδιο Κατανομής Δικαιωμάτων εκπομπών 2005-2007 καθορίζει ποιες εγκαταστάσεις και με ποιους όρους εντάσσονται στην κατηγορία των νεοεισερχομένων την περίοδο από 1-1-2005 έως 31-12-2007. Προβλέπει την ύπαρξη αποθήκης νεοεισερχομένων εγκαταστάσεων η οποία διακρίνεται σε δύο επιμέρους αποθήκες, την Αποθήκη των Γνωστών Νεοεισερχομένων (known new entrants reserve) και την Αποθήκη των Λοιπών Νεοεισερχομένων (unknown new entrants reserve).

Η Αποθήκη Γνωστών Νεοεισερχομένων, που αποτελεί το 3,7% των συνολικών δικαιωμάτων (8.170.598 t CO2 για το σύνολο της τριετίας) περιλαμβάνει συγκεκριμένες εγκαταστάσεις με ορισμένη ποσότητα δικαιωμάτων για κάθε έτος της τριετίας 2005-2007.

Η Αποθήκη των Λοιπών Νεοεισερχομένων περιλαμβάνει έναν συνολικό αριθμό δικαιωμάτων που έχει αφαιρεθεί από τα δικαιώματα των υφιστάμενων εγκαταστάσεων. Το συνολικό ποσό της Αποθήκης Λοιπών Νεοεισερχομένων ανέρχεται σε 1.542.700 t CO2 για το σύνολο της τριετίας 2005-2007. Ο τρόπος με τον οποίο προσδιορίστηκε το μέγεθος κάθε αποθήκης περιγράφεται στην παράγραφο 4.2.2. του παραρτήματος της ΚΥΑ 36028/1604/2006.

Τα δικαιώματα των αποθηκών διανέμονται δωρεάν στις νεοεισερχόμενες εγκαταστάσεις.
Η αρμόδια αρχή εξέδωσε ερμηνευτική εγκύκλιο όπου διευκρινίζονται θέματα που υιοθετήθηκαν με την ΚΥΑ και αφορούν τις προϋποθέσεις και τη διαδικασία πρόσβασης εγκαταστάσεων στις αποθήκες Νεοεισερχομένων.

Άδεια εκπομπών αερίων θερμοκηπίου

Η ΚΥΑ 54409/2632/2004 προβλέπει ότι καμιά εγκατάσταση δεν επιτρέπεται να πραγματοποιεί οποιαδήποτε δραστηριότητα περιλαμβανόμενη στο παράρτημα Ι, εάν ο φορέας εκμετάλλευσης της εγκατάστασης δεν είναι κάτοχος άδειας εκπομπών αερίων θερμοκηπίου που εκδίδεται από την αρμόδια αρχή. Η ΚΥΑ προβλέπει κυρώσεις στη περίπτωση που δε εφαρμόζεται η διάταξη αυτή.

Παρακολούθηση εκπομπών και υποβολή εκθέσεων

Σύμφωνα με την ΚΥΑ 54409/2632/2004, ο φορέας εκμετάλευσης κάθε εγκατάστασης υποχρεούται
α. να παρακολουθεί τις εκπομπές αερίων θερμοκηπίων από την εγκατάσταση και
β. να υποβάλλει στο Γ.Ε.Δ.Ε. επαληθευμένη έκθεση. Η έκθεση αυτή καταρτίζεται σύμφωνα με τις αρχές παρακολούθησης και υποβολής εκθέσεων που αναφέρονται στο παράρτημα ΙV καθώς και με τις σχετικές κατευθυντήριες γραμμές που καθορίζονται στην Απόφαση 2004/156/ΕΚ της Ευρωπαϊκής Επιτροπής της 29 Ιανουαρίου 2004, η οποία εκδόθηκε κατ' εφαρμογή του άρθρου 14 (παρ. 1) της οδηγίας 2003/87/ΕΚ και επαληθεύεται από διαπιστευμένους από το ΥΠΑΝ επαληθευτές.
Οι εκθέσεις υποβάλλονται μέχρι την 31η Μαρτίου κάθε έτους και αφορούν τις εκπομπές του αμέσως προηγούμενου ημερολογιακού έτους. Η μη έγκαιρη υποβολή των εκθέσεων συνεπάγεται την επιβολή των προστίμων που αναφέρονται στο άρθρο 20 της ΚΥΑ.

Μητρώο

Το Εθνικό Κέντρο Περιβάλλοντος και Αειφόρου Ανάπτυξης (ΕΚΠΑΑ) σε συνεργασία με το Γ.Ε.Δ.Ε. καταρτίζει και τηρεί μητρώο για την επακριβή καταγραφή της εκχώρησης, της κατοχής, της μεταβίβασης και της ακύρωσης δικαιωμάτων. Η κατάρτιση και τήρηση του μητρώου γίνεται κατ' εφαρμογή του Κανονισμού (ΕΚ) 2216/2004 της Ε. Επιτροπής.